Dil bilen jemgyýetiň arasyndaky gatnaşyklar
Dil sosial hadysa hökmünde ýüze çykýar, ösýär. Onuň esasy maksady adamzat jemgyýetiniň zerurlyklaryna hyzmat etmek we ilkinji nobatda uly ýa-da kiçi sosial toparyň agzalarynyň arasynda aragatnaşyk saklamak, şeýle hem bu toparyň köpçülikleýin ýadynyň işlemegini üpjün etmekdir.
Jemgyýet düşünjesini kesgitlemek iň kyn meseleleriň biridir. Jemgyýet diňe bir şahsyýetleriň toplumy däl, eýsem belli bir sosial, hünärmen, jyns we ýaş, etnik, etnografik, dini toparlara degişli adamlaryň arasynda dürli gatnaşyklar ulgamy bolup, bu ýerde her bir adam belli bir orny eýeleýär we şonuň üçinem hereket edýär belli bir sosial statusy, sosial funksiýalary we rollary göteriji. Jemgyýetiň agzasy hökmünde şahsyýeti, beýleki adamlar bilen baglanyşdyrýan köp sanly gatnaşyklaryň esasynda tanap bolýar. Adamyň lingwistik häsiýetiniň we umuman özüni alyp barşynyň aýratynlyklary esasan sosial faktorlar bilen kesgitlenýär.
Dil bilen jemgyýetiň arasyndaky gatnaşyklar meselesi, köp taraplary öz içine alýar. Diliň jemgyýetçilik manysy:
- "Jemgyýetdäki diliň wezipeleri",
- "Dilleriň sosial ewolýusiýasynyň esasy ugurlary";
- "Diliň taryhy we halkyň taryhy."
Jemgyýetde diliň üýtgemegi:
- "Diliň funksional görnüşleri (barlygyň görnüşleri)",
- "Jemgyýetiň dil we territorial tapawudy (territorial şiweler)",
- "Jemgyýetiň dili we sosial tapawudy (sosial şiweler)",
- "Dinleýjileriň dili we jemgyýetçilik rollary".
Mährijemal APOWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen
milli dünýä dilleri institutynyň Rus dili we
edebiýaty fakultetiniň 5-nji ýyl talyby.
