Dil biliminde sözleýşiň görnüşleri
Köp adam üçin dil tebigy bolýar. Gepleşmezden ozal nädip aragatnaşyk saklamalydygyny öwrenýäris we ulaldygymyzça sözler we çylşyrymly sözlemler bilen aýtmak isleýän zadymyzy hakykatdanam ýetirmek üçin dili dolandyrmagyň usullaryny tapýarys. Elbetde, hemme aragatnaşyk dil arkaly däl, elbetde bir dili özleşdirmek prosesi çaltlaşdyrmaga kömek edýär. Bu diliň möhüm bolmagynyň köp sebäplerinden biridir. Dil duýgularymyzy we pikirlerimizi beýan etmäge kömek edýär - sebäbi dürli medeniýetlerde we jemgyýetlerde özboluşly pikirleri we däp-dessurlary beýan etmegiň usulydyr.
Gepleýjiniň we ýazyjynyň pikiri şol bir dil serişdesini ulanyp, başgaça emele gelip we düzülip bilner. berlen diliň sözlügi we grammatikasy. Bu nukdaýnazardan, sözleýiş işjeňliginiň umumy gurluşynda, ony durmuşa geçirmegiň usullary, pikirleri emele getirmegiň we düzmegiň dürli usullary tapawutlanýar. Olara dilden aragatnaşyk gurmagyň dürli görnüşleri we degişlilikde dürli sözleýiş görnüşleri jogap berýär. Şeýle üç görnüş bar - daşarky dilden, daşarky ýazuwdan we içki gürlemekden ybaratdyr.
Dil diňe bir adamlaryň arasyndaky aragatnaşyk üçin iň möhüm serişde bolman, eýsem adamlara bilim toplamaga mümkinçilik berýän, ony adamdan adama we nesilden-nesle geçirip bilýän bilim serişdesidir. Adamzat jemgyýetiniň önümçilikde, jemgyýetçilik we ruhy işlerde gazanan üstünlikleriniň jemine medeniýet dildiýilýär. Şonuň üçin diliň jemgyýetiň her bir agzasy tarapyndan ösmeginiň we assimilýasiýasynyň serişdesidigini aýdyp bileris.
Daşary ýurt dilini öwrenmek bilen, öz medeniýetiňizden tapawutly pikirlere we düşünjelere düşünip bilersiňiz. Däp-dessurlary we belli bir jemgyýetde adamlaryň nähili gatnaşygynyň bardygyny öwrenip bilersiňiz. Dil medeniýetleri gorap saklamaga kömek edýär, şeýle-de bu bize beýlekiler hakda öwrenmäge we pikirleri çalt ýaýratmaga mümkinçilik berýär.
Jemal JUMAÝEWA,
Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň
Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň
Diller kafedrasynyň mugallymy.
